Zespół policystycznych jajników to złożone schorzenie, które charakteryzuje się szeregiem zaburzeń hormonalnych i metabolicznych. To najczęściej występująca endokrynopatia u kobiet w wieku reprodukcyjnym. Jej objawy dotyczą całego organizmu, co nie tylko wpływa na codzienne funkcjonowanie, ale też na samopoczucie psychiczne. O tym, jak wygląda leczenie PCOS, opowiada ekspert medyczny Iwona Manikowska z Happy Clinic Warszawa.

– Szacuje się, że nawet 15–20% kobiet w wieku rozrodczym zmaga się z PCOS. Co kryje się za tym skrótem? 

– PCOS to inaczej zespół policystycznych jajników lub wielotorbielowatość jajników. Jest to najczęstsze zaburzenie hormonalne u kobiet. Coraz więcej mówi się też o tym, że jest to zaburzenie metaboliczne. PCOS charakteryzuje się obecnością powiększonych pęcherzyków w jajnikach lub zwiększoną objętością jajników. Można to stwierdzić w badaniu ultrasonograficznym.

– Zaburzenia hormonalne powodują wiele różnych dolegliwości. Jakie są objawy zespołu policystycznych jajników? 

– Objawy PCOS są różnorodne, bo zaburzenie to ingeruje w wiele procesów w organizmie. Obserwujemy zmiany w gospodarce hormonalnej, czyli wzrost poziomu androgenów, wzrost poziomu insuliny i insulinooporność oraz zmianę stosunku hormonu luteinizującego do hormonu folikulotropowego.

Kobieta z PCOS może cierpieć na:

  • nieregularne cykle miesiączkowe lub ich brak,
  • niepłodność,
  • nadmierne owłosienie,
  • maskulinizację czyli pojawienie się cech męskich w wyglądzie,
  • trądzik,
  • łojotok,
  • otyłość (tkanka tłuszczowa gromadzi się głównie w dolnej części tułowia),
  • łysienie androgeniczne,
  • przebarwienia na skórze,
  • bóle w miednicy,
  • bezdech senny.

Nie wszystkie kobiety cierpią na takie same objawy. Wyróżniamy aż 4 fenotypy PCOS.

– Jakie są fenotypy PCOS? 

– Najczęściej występuje PCOS insulinooporne. Wysoki poziom insuliny i leptyny powoduje zatrzymanie owulacji. Ponadto pobudza jajniki do produkcji testosteronu. Mamy PCOS związane z odstawieniem tabletek antykoncepcyjnych, ze stanami zapalnymi w organizmie lub nadnerczowe. Zdarza się, że nie można ustalić konkretnej przyczyny zespołu policystycznych jajników. Warto dodać, że fenotypy mogą się ze sobą łączyć i przeplatać.

– Jakie są kryteria rozpoznania PCOS? 

– Obecnie w diagnostyce stosujemy tzw. kryteria rotterdamskie. Zaburzenie jest rozpoznawane, jeżeli spełnione są dwa z poniższych kryteriów:

  • rzadkie owulacje lub brak owulacji,
  • minimum 20 powiększonych pęcherzyków w jajniku lub zwiększenie objętości jajnika powyżej 10 cm3,
  • objawy nadmiaru androgenów.

Tak naprawdę diagnostyka przy PCOS jest szeroka, ponieważ musimy wykluczyć inne zaburzenia. Przeprowadzamy m.in. badania hormonalne, test doustnego obciążenia glukozą, USG.

– Jakie są możliwości leczenia PCOS? 

– Do tej pory stosuje się przede wszystkim leczenie objawowe. To znacznie poprawia jakość życia kobiet. Jednak coraz więcej wiemy o możliwych przyczynach PCOS, dlatego możemy stosować coraz skuteczniejsze terapie.

W leczeniu objawowym możemy zastosować farmakologię. Rodzaj jest dostosowywany do planów macierzyńskich kobiety. Inaczej leczymy panie, które chcą w najbliższym czasie zajść w ciążę, a inaczej te pacjentki, które nie chcą w najbliższym czasie zostać mamami lub w ogóle tego nie planują. Często podaje się też metforminę, która zwiększa wrażliwość tkanek na insulinę.

– A co ze stylem życia? 

– Jest kluczowe! Mówią o tym najnowsze wyniki badań. Właściwie można powiedzieć, że nie ma leczenia PCOS bez zmiany stylu życia. Tutaj zaliczamy dietoterapię, probiotykoterapię, suplementację, aktywność fizyczną i redukcję stresu.

– Jaka dieta wydaje się być najlepsza przy PCOS?

– Przede wszystkim dieta w PCOS powinna mieć odpowiednią kaloryczność, być źródłem antyoksydantów i mieć niski indeks glikemiczny. Wskazane jest, a wręcz konieczne, zrezygnowanie ze spożywania przetworzonej żywności, która jest źródłem węglowodanów prostych. Musimy zadbać o nienasycone kwasy tłuszczowe, których źródłem są dobrej jakości oleje roślinne i ryby. Wielu ekspertów wskazuje na dietę śródziemnomorską, jako bardzo dobry wybór przy zespole policystycznych jajników.

Wiele mówi się też o diecie niskowęglowodanowej przy PCOS. Wiadomo, że węglowodany są zaangażowane w PCOS. Najnowsze badania mówią o tym, że dieta ketogeniczna powoduje redukcję tkanki tłuszczowej, utratę masy ciała i zwiększenie wrażliwości na insulinę. Ponadto może obniżać poziom androgenów.

– A jaka jest rola suplementacji przy zespole policystycznych jajników?

– Suplementacja przy PCOS ma na celu przede wszystkim wyrównanie niedoborów witamin i minerałów. Dlatego musi być dopasowana do wyników badań. Dzięki niej poprawia się także metabolizm, gospodarka hormonalna oraz regularność owulacji. Ogólnie zaleca się przyjmowanie witaminy D3, magnezu i potasu. Ponadto eksperci z Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników rekomendują mio-inozytol, tak zwaną witaminę B8.

– Pani doktor, czy przy PCOS można zajść w ciążę?

– Tak, PCOS nie wyklucza możliwości zajścia w ciążę. Konieczne jest jednak podjęcie leczenia i kompleksowe zadbanie o swoje zdrowie. Nie jest tajemnicą, że zespół policystycznych jajników powoduje niepłodność oraz zwiększa ryzyko poronienia. Zdarza się, że konieczne jest skorzystanie z metod rozrodu pozaustrojowego (in vitro). Można jednak też zajść w ciążę naturalnie. Ważne jest, aby na kobietę z PCOS patrzeć holistycznie.