SIBO a metformina u pacjentów z cukrzycą

Problemy trawienne, wzdęcia, bóle brzucha czy nadmiar gazów to objawy, które mogą wskazywać na SIBO, czyli zespół przerostu bakteryjnego w jelicie cienkim. Zgłasza je nawet 50–70% cukrzyków. Jednocześnie popularny lek – metformina – stosowany w leczeniu cukrzycy również może powodować tego typu dolegliwości. Czy preparat ten może mieć wpływ na rozwój dysbiozy jelitowej?

Metformina w leczeniu cukrzycy

Metformina to lek pierwszego rzutu w leczeniu cukrzycy typu 2. Działa poprzez obniżenie poziomu cukru we krwi, poprawiając wrażliwość komórek na insulinę i zmniejszając produkcję glukozy w wątrobie. Jest stosowana od lat, a jej skuteczność potwierdzają liczne badania. Jednakże, u niektórych pacjentów powoduje skutki uboczne ze strony układu pokarmowego, takie jak biegunki, wzdęcia czy bóle brzucha.

Jak metformina wpływa na mikrobiotę jelit?

Bardzo ważne jest zrozumienie, że metformina może modyfikować mikroflorę jelitową. Badania pokazują, że:

• zwiększa liczebność bakterii z rodzaju Akkermansia muciniphila czy Lactobacillus spp., które są korzystne dla zdrowia jelit,
• może prowadzić do przerostu bakterii w jelicie cienkim, co sprzyja rozwojowi SIBO,
• zmienia metabolizm krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (SCFA), co wpływa na gospodarkę energetyczną organizmu,
• wpływa na barierę jelitową.

Czy metformina wywołuje SIBO?

Niektóre badania sugerują, że u pacjentów z cukrzycą typu 2 leczonych metforminą istnieje zwiększone ryzyko wystąpienia SIBO. To może być przyczyną dolegliwości żołądkowo-jelitowych, które pojawiają się po zażyciu leku.

Istotne jest podkreślenie, że nie ma jednoznacznych dowodów na to, że metformina bezpośrednio wywołuje SIBO. Jednakże u osób predysponowanych – na przykład z powodu osłabionej motoryki jelit lub innych schorzeń przewodu pokarmowego – stosowanie tego leku może zwiększać ryzyko rozwoju przerostu bakteryjnego.

W przypadku osób z cukrzycą trudno jednoznacznie stwierdzić, czy dolegliwości ze strony układu pokarmowego są wywołane samą chorobą, dysbiozą jelit czy metforminą. Uważa się, że duże znaczenie ma wyjściowy stan mikrobioty.

Objawy SIBO

SIBO to stan, w którym dochodzi do nadmiernego rozwoju bakterii w jelicie cienkim. W prawidłowych warunkach mikroflora jelitowa jest skoncentrowana głównie w jelicie grubym, natomiast jelito cienkie powinno być względnie jałowe. Nadmiar bakterii w tej części przewodu pokarmowego może prowadzić do zaburzeń wchłaniania składników odżywczych, stanów zapalnych i innych nieprzyjemnych objawów.

SIBO często objawia się:

• wzdęciami i uczuciem pełności,
• przewlekłymi biegunkami lub zaparciami,
• bólami brzucha,
• utratą masy ciała,
• zmęczeniem i osłabieniem,
• zaburzeniami wchłaniania witamin i minerałów, takich jak witamina B12 czy żelazo.

Objawy te są niespecyficzne, co oznacza, że mogą występować nie tylko w SIBO. Dlatego zawsze wskazana jest konsultacja z lekarzem i przeprowadzenie szczegółowej diagnostyki.

Najczęściej stosowanym badaniem w kierunku SIBO jest test oddechowy, w którym pacjent spożywa laktulozę lub glukozę. Następnie mierzy się poziom wodoru i metanu w wydychanym powietrzu. Wzrost tych gazów wskazuje na obecność bakterii w jelicie cienkim.

Jak leczyć SIBO u osób z cukrzycą?

Pacjenci stosujący metforminę, u których pojawiają się przewlekłe objawy ze strony układu pokarmowego, powinni skonsultować się z lekarzem. W takich przypadkach warto rozważyć:

• diagnostykę w kierunku SIBO,
• zmianę dawkowania metforminy lub zastąpienie jej innym lekiem,
• suplementację probiotykami, które wspierają zdrowie jelit,
• monitorowanie diety i unikanie pokarmów, które mogą nasilać objawy.

Leczenie SIBO u pacjentów z cukrzycą wymaga holistycznego podejścia. Bardzo ważne jest nie tylko wyeliminowanie nadmiaru bakterii, ale również zapobieganie nawrotom dolegliwości.

Standardem w leczeniu SIBO jest stosowanie antybiotyków, takich jak rifaksymina. Działają one miejscowo w jelitach, minimalizując ryzyko skutków ubocznych. Ale terapia opiera się nie tylko na farmakologii. Ważna jest również spersonalizowana dieta – w przypadku osób z cukrzycą opracowana i stosowana pod okiem dietetyka lub lekarza, aby uniknąć wahania poziomu cukru we krwi. Pomocne są także probiotykoterapia i zmiana stylu życia. Każdy przypadek SIBO przy cukrzycy powinien być rozpatrywany indywidualnie.