Metformina to jeden z najczęściej przepisywanych leków w leczeniu cukrzycy typu 2. Jej skuteczność jest dobrze udokumentowana, ale w ostatnich latach uwagę badaczy przykuło jej potencjalne oddziaływanie na mikrobiotę jelitową.
Mikroflora jelitowa odgrywa bardzo ważną rolę dla naszego zdrowia. Wpływa m.in. na metabolizm, układ odpornościowy i funkcjonowanie mózgu. Jak więc te dwa światy – lek i bakterie jelitowe – oddziałują na siebie?
Mikrobiota jelit – nasz wewnętrzny ekosystem
Mikrobiota jelitowa to zbiorowisko mikroorganizmów – głównie bakterii, ale także wirusów, grzybów i innych drobnoustrojów – zamieszkujących nasze jelita. Liczba bakterii w przewodzie pokarmowym przewyższa liczbę komórek w naszym organizmie, co samo w sobie robi wrażenie. Co więcej, mikrobiota pełni wiele istotnych funkcji, m.in.:
- wspiera procesy trawienia,
- produkuje witaminy, takie jak B12 i K,
- reguluje funkcje układu odpornościowego,
- wpływa na zdrowie metaboliczne.
Zmiany w mikrobiocie jelitowej mogą prowadzić do zaburzeń ze strony układu pokarmowego, chorób metabolicznych, otyłości, depresji czy chorób autoimmunologicznych. Dlatego dbanie o jej równowagę jest niezwykle ważne.
Jak metformina wpływa na mikrobiotę jelitową?
Metformina jest podstawowym lekiem w leczeniu cukrzycy typu 2. Działa przede wszystkim poprzez:
- zmniejszenie produkcji glukozy w wątrobie,
- poprawę wrażliwości tkanek na insulinę,
- spowolnienie wchłaniania glukozy w jelitach.
Choć metformina jest stosunkowo bezpieczna, może powodować skutki uboczne. Należą do nich:
- dolegliwości żołądkowo-jelitowe (biegunki, nudności),
- kwasica mleczanowa (rzadka, ale poważna).
Metformina osiąga wysokie stężenia w jelitach. To sugeruje, że jej główne działanie terapeutyczne zachodzi w przewodzie pokarmowym i może mieć wpływ na mikrobiotę jelitową.
Przeprowadzone w ostatnich latach badania wykazały, że:
- Metformina może zmieniać proporcje bakterii w jelitach. Przykładowo, badania pokazują wzrost liczebności bakterii rodzaju Akkermansia muciniphila, które są korzystne dla zdrowia metabolicznego. Zmniejsza się za to liczba drobnoustrojów powiązanych z niekorzystnymi skutkami metabolicznymi. Jednocześnie inne badania wskazują na wzrost populacji E.coli i Shigella.
- Metformina wspiera produkcję SCFA, takich jak kwas masłowy, który wpływa korzystnie na proces glukoneogenezy, wzmacnia barierę jelitową i zmniejsza stan zapalny.
- Metformina może wspierać regulację apetytu.
- U pacjentów z cukrzycą typu 2 leczonych metforminą istnieje zwiększone ryzyko wystąpienia SIBO, co może nasilać objawy żołądkowo-jelitowe.
Jednocześnie warto podkreślić, że badania nad wpływem metforminy na mikrobiotę są niejednoznaczne. Według jednych badaczy lek wpływa korzystnie na stan jelit. Inni zaś dochodzą do wniosku, że metformina powoduje zmniejszenie różnorodności mikrobioty jelitowej, co jest przyczyną często obserwowanych zaburzeń ze strony układu pokarmowego wśród osób, które ją stosują.
Należy pamiętać, że nie ma jednoznacznych dowodów na to, że metformina przyczynia się bezpośrednio do rozwoju SIBO. Prawdopodobnie ryzyko dysbiozy zwiększa się u osób predysponowanych (np. z osłabioną perystaltyką jelit).
Na uwagę zasługuje także występowanie zjawiska nietolerancji metforminy. Szacuje się, że dotyczy ona aż 20% populacji. To właśnie ona ma odpowiadać za problemy żołądkowo-jelitowe po spożyciu leku. Dokładna przyczyna nietolerancji metforminy nie jest znana. Aby jej zapobiec, często dąży się do poprawy mikrobiomu poprzez stosowanie probiotyków.
Niektóre badania sugerują, że mikrobiota jelitowa może wpływać na skuteczność leków, w tym metforminy. Zmiany w mikrobiocie mogą modyfikować działanie metforminy, co podkreśla znaczenie indywidualnego składu mikrobioty w terapii.
Część osób stosujących metforminę zmaga się z niedoborami witaminy B12. To również może prowadzić do niekorzystnych zmian w mikrobiocie jelitowej.
Zmiany powodowane przez metforminę mogą mieć zarówno korzystne, jak i niepożądane skutki. Dlatego ważne są dalsze badania nad farmakomikrobiomiką.
Jak wspierać mikrobiotę podczas terapii metforminą?
Aby wspierać mikrobiotę jelitową podczas terapii metforminą, można:
- stosować spersonalizowaną dietę (najlepiej ułożoną przez dietetyka),
- zwiększyć spożycie błonnika,
- spożywać produkty fermentowane (jogurty, kiszonki, kefiry),
- unikać żywności przetworzonej i bogatej w cukry,
- dbać o odpowiednie nawodnienie organizmu,
- zrezygnować z alkoholu i innych używek,
- nauczyć się technik radzenia sobie ze stresem,
- dbać o regularną aktywność fizyczną.
Wszelkie niepokojące objawy ze strony układu pokarmowego, ale też przewlekłe zmęczenie, zaburzenia nastroju czy pogorszenie stanu cery należy skonsultować z lekarzem.
Dodaj komentarz