Zdrowe jelita to temat, który w ostatnich latach zyskuje coraz większą uwagę nie tylko wśród specjalistów medycznych, ale przede wszystkim wśród pacjentów. Ich stan odgrywa fundamentalną rolę w homeostazie organizmu, wpływając na metabolizm, odporność oraz funkcje neurohormonalne. Dysbioza jelitowa może skutkować poważnymi zaburzeniami układu pokarmowego, a także przyczyniać się do chorób metabolicznych, autoimmunologicznych czy neurologicznych. Wśród wielu schorzeń jelitowych, które zauważalnie wpływają na jakość życia, szczególnie istotne są IMO, SIBO, SIFO oraz IBS.

SIBO – przerost bakterii w jelicie cienkim

SIBO (Small Intestinal Bacterial Overgrowth) definiuje się jako nadmierny rozwój bakterii w jelicie cienkim, które powinny fizjologicznie rezydować głównie w jelicie grubym.

Objawy SIBO to m.in.:

  • nadmierne wzdęcia i gazy,
  • biegunki,
  • niezamierzona utrata masy ciała,
  • bóle brzucha o zmiennym charakterze,
  • niedobory mikroelementów (żelaza, witaminy B12),
  • przewlekłe zmęczenie związane z zaburzeniami wchłaniania.

Postępowanie terapeutyczne w SIBO:

Podstawowe leczenie SIBO obejmuje rifaksyminę oraz odpowiednie postępowanie dietetyczne ograniczające fermentujące substraty bakteryjne.

IMO – nadmierna kolonizacja archeonów metanogennych

IMO (Intestinal Methanogen Overgrowth) to stan patologiczny charakteryzujący się przerostem archeonów metanogennych w świetle przewodu pokarmowego. W przeciwieństwie do SIBO, w którym dochodzi do nadmiernej proliferacji bakterii fermentujących węglowodany, IMO związane jest głównie z nadekspresją Methanobrevibacter smithii – archeonu wytwarzającego metan na drodze redukcji dwutlenku węgla i wodoru. Nadmiar metanu w świetle jelita prowadzi do spowolnienia motoryki przewodu pokarmowego, co klinicznie manifestuje się głównie przewlekłymi zaparciami i wzdęciami.

Objawy IMO:

  • zaburzona perystaltyka jelit,
  • nawracające zaparcia oporne na standardowe leczenie,
  • wzdęcia.

Postępowanie terapeutyczne w IMO:

Leczenie IMO obejmuje terapię antybiotykową (rifaksymina w połączeniu z neomycyną) oraz dietę ubogą w fermentujące oligo-, di- i monosacharydy (low FODMAP). Zastosowanie mają również prokinetyki, wspierające perystaltykę oraz ograniczające namnażanie archeonów.

SIFO ​​– nadmierna kolonizacja grzybicza w jelicie cienkim

SIFO (Small Intestinal Fungal Overgrowth) jest stanem, w którym dochodzi do patologicznego wzrostu drożdżaków (głównie Candida spp.) w jelicie cienkim. Najczęściej rozwija się u pacjentów z przewlekłą immunosupresją, długotrwałą antybiotykoterapią oraz u osób stosujących diety bogate w cukry proste.

Objawy SIFO:

  • uczucie rozpierania w nadbrzuszu,
  • biegunki,
  • gazy,
  • wzdęcia,
  • uczucie pełności nawet po małym posiłku,
  • nadwrażliwość pokarmowa,
  • nawracające infekcje grzybicze błon śluzowych,
  • zmiany skórne,
  • ogólne osłabienie i zaburzenia koncentracji,
  • nieprzyjemny zapach z ust.

Postępowanie terapeutyczne w SIFO:

Podstawowe leczenie SIFO obejmuje leki przeciwgrzybicze (flukonazol, nystatyna) oraz indywidualnie dopasowane postępowanie dietetyczne.

IBS – zespół jelita nadwrażliwego

IBS (Irritable Bowel Syndrome) to przewlekłe zaburzenie czynnościowe jelit o wieloczynnikowej etiologii, obejmującej m.in. dysbiozę mikrobioty, zaburzenia osi mózgowo-jelitowej oraz dysfunkcję motoryki przewodu pokarmowego.

Objawy IBS to m.in.:

  • bóle brzucha,
  • nawracające biegunki lub zaparcia,
  • uczucie niepełnego wypróżnienia,
  • obecność śluzu w kale,
  • nudności i wymioty,
  • zgaga,
  • wzdęcia brzucha,
  • uczucie zmęczenia,
  • bóle głowy,
  • częstsze oddawanie moczu,
  • zaburzenia miesiączkowania,
  • zaburzenia nastroju.

Diagnostyka i leczenie IBS:

Rozpoznanie IBS opiera się na kryteriach rzymskich IV. Leczenie obejmuje m.in. indywidualizowaną dietoterapię, farmakoterapię, probiotykoterapię oraz wsparcie psychoterapeutyczne.

Znaczenie mikrobioty jelitowej w patogenezie chorób przewodu pokarmowego

Mikrobiota jelitowa pełni bardzo ważną rolę w funkcjonowaniu nie tylko przewodu pokarmowego, ale całego organizmu. Uczestniczy w metabolizmie składników odżywczych, modulacji odpowiedzi immunologicznej oraz syntezie metabolitów o właściwościach przeciwzapalnych.

Zaburzenia mikrobiomu są wspólną cechą wielu jednostek chorobowych, takich jak SIBO, IMO, SIFO oraz IBS, a także chorób zapalnych jelit, chorób metabolicznych, problemów skórnych czy zaburzeń ze strony układu nerwowego.

Na rozwój zaburzeń mikrobioty jelitowej szczególnie narażone są osoby:

  • po leczeniu onkologicznym,
  • po resekcji części jelita,
  • po operacjach bariatrycznych,
  • cierpiące na ciężką postać choroby uchyłkowej jelita grubego,
  • z chorobami autoimmunologicznymi.

IMO, SIBO, SIFO, IBS – jak je rozróżnić?

IMO, SIBO, SIFO i IBS mają wiele wspólnych objawów. Dlatego samodzielne rozpoznanie problemu nie jest możliwe. Pojawienie się dolegliwości sugerujących zaburzenia mikrobioty jelitowej powinno być zawsze skonsultowane z lekarzem specjalizującym się w diagnostyce i leczeniu chorób układu pokarmowego.

Diagnostyka opiera się m.in. na szczegółowym wywiadzie medycznym, badaniach laboratoryjnych z krwi, teście oddechowym oraz pomocniczo badaniach obrazowych. Leczenie IMO, SIBO, SIFO i IBS powinno być zawsze dopasowane indywidualnie do każdego pacjenta i opierać się nie tylko na farmakoterapii, ale również działaniach niefarmakologicznych – np. zmianie diety, zmianie stylu życia. Proces terapeutyczny wymaga ścisłej współpracy pacjenta z lekarzem, regularnych kontroli i – w razie potrzeby – modyfikacji schematu leczenia.