Dysbioza jelitowa coraz częściej jest przedmiotem badań i dyskusji w kontekście zdrowia ogólnego i chorób przewlekłych. Zaburzenia w mikroflorze jelit mogą być powiązane z szeregiem problemów zdrowotnych – nie tylko ze strony układu pokarmowego. Są to m.in. pogorszenie stanu skóry, alergie, choroby autoimmunologiczne czy nieprawidłowości w funkcjonowaniu układu nerwowego. Dowiedz się, co to jest dysbioza jelitowa, jakie są jej przyczyny, objawy i powikłania.

Czym jest dysbioza jelitowa?

Dysbioza jelitowa to stan, w którym dochodzi do zaburzenia równowagi mikrobioty jelitowej, czyli populacji mikroorganizmów żyjących w jelitach. Może być skutkiem zmniejszenia liczby korzystnych bakterii lub zwiększenia liczby mikroorganizmów potencjalnie szkodliwych, takich jak bakterie patogenne czy grzyby.

Przyczyny dysbiozy jelitowej

Dysbioza jelitowa może rozwinąć się pod wpływem różnych czynników – niekiedy kilku jednocześnie. Skład mikrobioty jelit zmienia się, gdy ich działanie jest długotrwałe.

Czynniki predysponujące do dysbiozy jelitowej to m.in.:

  • nieodpowiednia dieta (szczególnie uboga w błonnik i bogata w cukry proste, spożywanie żywności wysokoprzetworzonej),
  • przyjmowanie niektórych leków (szczególnie antybiotyków),
  • leczenie onkologiczne przy pomocy radioterapii lub chemioterapii,
  • nieprawidłowa higiena jamy ustnej,
  • przewlekły stres,
  • stosowanie używek,
  • toksyny i zanieczyszczenia środowiskowe,
  • niektóre choroby przewlekłe i przewlekły stan zapalny,
  • pasożyty w przewodzie pokarmowym.

Kiedy można podejrzewać dysbiozę jelitową? Objawy

Dysbioza jelitowa może manifestować się szeregiem objawów. Wśród najczęstszych są:

  • wzdęcia i gazy,
  • bóle brzucha,
  • biegunki lub zaparcia,
  • uczucie zmęczenia i osłabienie,
  • nieprzyjemny zapach z ust,
  • odbijanie,
  • nudności.

Ponieważ mikroflora jelitowa oddziałuje na cały organizm, objawy dysbiozy mogą być bardzo różnorodne i często wpływać na różne układy i narządy.

Skutkiem nadmiaru bakterii w jelitach może być przewlekły stan zapalny układu pokarmowego, co prowadzi do zaburzeń wchłaniania, niedoborów witamin (szczególnie witaminy D), niezamierzonej utraty masy ciała, przewlekłego zmęczenia czy nietolerancji histaminy. Zaobserwowano także, że u osób z rozpoznanym SIBO lub IMO częściej występuje tężyczka, pogorszenie koncentracji, bóle głowy, infekcje układu moczowo-płciowego czy nawracające zapalenia zatok.

SIBO i IMO

SIBO, czyli nadmierny wzrost bakterii w jelicie cienkim, i IMO – nadmierna obecność drobnoustrojów produkujących metan na całej długości jelit – prowadzą do nadprodukcji gazów i substancji prozapalnych. Możliwe jest równoczesne występowanie obu tych stanów, co może nasilić objawy.

Jakie są najczęstsze objawy SIBO i IMO?

Przy SIBO obserwujemy głównie:

  • wzdęcia (zwykle najbardziej nasilone wieczorem),
  • puste odbijanie,
  • gazy,
  • biegunki,
  • uczucie „napompowania” jelit,
  • refluks,
  • bóle jelit,
  • nietolerancje pokarmowe.

Natomiast przy IMO przeważają zaparcia, gazy, wzdęcia, a także uczucie zastoju lub pełności w układzie pokarmowym.

Choroby związane z dysbiozą jelitową

Dysbioza jelitowa może być powiązana z rozwojem wielu chorób i zaburzeń. Należy pamiętać, że do tej pory nie ustalono, jakie zmiany w mikrobiocie są charakterystyczne dla danej jednostki chorobowej. Ponadto dysbioza nie jest jedyną przyczyną i bardzo często obecne są również inne czynniki etiologiczne.

Choroby, które mogą mieć związek z dysbiozą jelitową to m.in.:

Choroby zapalne jelit (IBD)

Dysbioza jelitowa odgrywa istotną rolę w patogenezie chorób zapalnych jelit, takich jak choroba Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Zaburzenia w składzie mikrobioty mogą nasilać stan zapalny w jelitach i prowadzić do ich przewlekłego uszkodzenia.

Zespół jelita drażliwego (IBS)

U osób z zespołem jelita drażliwego często stwierdza się zmiany w składzie mikrobioty jelitowej, co sugeruje związek między dysbiozą a objawami IBS, takimi jak bóle brzucha, wzdęcia, biegunki lub zaparcia.

Choroby metaboliczne, w tym cukrzyca typu 2 i otyłość

Badania wykazują, że dysbioza może wpływać na metabolizm glukozy i tłuszczów, co zwiększa ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 i otyłości. Zaburzenia mikrobioty mogą prowadzić do insulinooporności i stanów zapalnych w tkankach.

Choroby autoimmunologiczne

Niewłaściwe funkcjonowanie mikrobioty może prowadzić do wzrostu przepuszczalności jelit i pobudzenia układu odpornościowego, co jest jednym z mechanizmów prowadzących do rozwoju chorób autoimmunologicznych.

Zaburzenia ze strony układu nerwowego

Dysbioza może być jednym z czynników, które oddziałują na układ nerwowy oraz stan psychiczny. Tym samym może mieć wpływ na rozwój chorób neurodegeneracyjnych, depresji, schizofrenii, a nawet zaburzeń ze spektrum autyzmu.

Komunikacja między jelitami a mózgiem odbywa się poprzez tzw. oś jelitowo-mózgową, głównie za pomocą nerwu błędnego, który przesyła sygnały w obie strony. Co więcej, metabolity wytwarzane przez bakterie jelitowe mogą przenikać przez barierę krew-mózg i wpływać na jego działanie. 

Problemy skórne – trądzik i egzema

Dysbioza jelitowa może być związana z występowaniem trądziku oraz innych problemów skórnych, takich jak egzema czy łuszczyca. Zaburzenia mikroflory jelitowej mogą wpływać na układ immunologiczny, co z kolei może manifestować się na skórze w postaci zmian zapalnych.

Dysbioza jelitowa a trądzik

Trądzik jest chorobą skórną, na którą wpływ mają liczne czynniki – od genetyki, przez hormony, aż po styl życia i dietę. Coraz więcej badań wskazuje, że zdrowie jelit i skład mikrobioty jelitowej mogą być powiązane z kondycją skóry.

Mechanizm ten działa dwukierunkowo: mikrobiota jelitowa wpływa na stan zapalny, który z kolei może powodować stres oksydacyjny i zaburzenia hormonalne mające dodatkowo niekorzystny wpływ na skórę.

Dodatkowo, dysbioza jelitowa może prowadzić do wzrostu przepuszczalności jelit, co sprawia, że substancje szkodliwe przenikają do krwiobiegu i mogą prowadzić do stanów zapalnych skóry. W efekcie, nieprawidłowa flora jelitowa może sprzyjać powstawaniu i nasilaniu się trądziku.

Szacuje się, że nawet połowa osób chorujących na trądzik pospolity może zmagać się z dysbiozą jelitową. Ich mikrobiom wykazuje zmniejszoną różnorodność oraz zmniejszony stosunek Bacteroidetes do Firmicutes. Obserwuje się także zmniejszenie populacji bakterii probiotycznych o działaniu przeciwzapalnym (Lactobacillus i Bifidobacterium).

Dysbioza jelitowa wpływa na zdrowie całego organizmu. Może przyczyniać się do rozwoju chorób przewlekłych, takich jak choroby zapalne jelit, cukrzyca typu 2, otyłość, a także choroby skóry, w tym trądzik. Choć dysbioza sama w sobie nie jest jedyną przyczyną trądziku, to jej wpływ na układ odpornościowy i stany zapalne może pogarszać stan skóry.