“Lepiej zapobiegać niż leczyć” ta maksyma jest znana już od czasów starożytnych. Profilaktyka w medycynie jest niezwykle ważna. Pozwala zapobiegać chorobom i ich konsekwencjom, aby jak najdłużej zachować zdrowie. Jednym z jej elementów są badania przesiewowe. W artykule dr Iwona Manikowska omawia profilaktykę chorób kobiecych. Sprawdź, jakie badania profilaktyczne wykonywać regularnie.

Profilaktyczne badania przesiewowe są przeprowadzane wśród osób, u których nie występują objawy chorobowe. Mają one jeden cel – wykryć nieprawidłowości na ich wczesnym etapie. Dlaczego jest to ważne? Ponieważ wówczas zwiększa się szansa na całkowite wyleczenie oraz możliwe jest zminimalizowanie skutków choroby. Badania profilaktyczne należy wykonywać regularnie, w określonych odstępach czasu.

Cytologia

Cytologia to inaczej rozmaz szyjkowy. Jest to badanie, które pozwala na wykrycie nieprawidłowych komórek w obrębie szyjki macicy w stadium przedklinicznym, czyli takim, w którym nie są jeszcze obecne żadne objawy chorobowe. Należy pamiętać, że rak szyjki macicy rozwija się powoli. Dlatego przez wiele lat kobieta może nie zdawać sobie sprawy, że w jej organizmie toczą się procesy nowotworowe. Wykrycie nieprawidłowości dzięki regularnie wykonywanej cytologii pozwala wdrożyć leczenie, które powstrzymuje rozwój nowotworu.

Cytologia powinna być wykonywana:

  • co roku przez pierwsze 4 lata po rozpoczęciu współżycia,
  • raz na 3 lata po ukończeniu 25. roku życia,
  • w indywidualnie ustalonych odstępach czasu u kobiet będących w grupie ryzyka wystąpienia raka szyjki macicy.

Kobiety, które nie są aktywne seksualnie powinny wykonać pierwsze badanie cytologiczne po ukończeniu 25. roku życia. Cytologię można wykonać bezpłatnie w poradniach ginekologiczno-położniczych, które przyjmują pacjentów w ramach NFZ. Program profilaktyczny skierowany jest do kobiet między 25. a 59. rokiem życia.

Mammografia

Mammografia ma na celu wczesne wykrycie zmian nowotworowych w piersiach. W badaniu wykorzystywane są promienie rentgenowskie. W jego trakcie wykonywana jest seria zdjęć, co pozwala na uwidocznienie ewentualnych zmian chorobowych. Metoda ta jest uznawana za bezpieczną i efektywną. Wykrycie nieprawidłowości jest wskazaniem do dalszej diagnostyki.

Zaleca się, aby pierwszą mammografię wykonać po ukończeniu 40. roku życia. Badanie należy powtarzać co 2 lata. Natomiast po 50. roku życia warto zgłaszać się na mammografię  co rok, ponieważ wraz z wiekiem rośnie ryzyko zachorowania.

W Polsce bezpłatna mammografia jest skierowana do kobiet między 50. a 69. rokiem życia. W ramach programu profilaktycznego badanie można wykonać raz na 2 lata w stacjonarnych poradniach lub mammobusach.

Rezonans magnetyczny piersi

Rezonans magnetyczny piersi jest zalecany przede wszystkim u tych kobiet, które są nosicielkami genów BRCA1 i BRCA2. Badanie powinno być wykonywane co rok – naprzemiennie z mammografią. Wskazaniem są także trudności z wykonaniem mammografii oraz ocena ryzyka nawrotu choroby nowotworowej.

Rezonans magnetyczny piersi to badanie obrazowe. Wykorzystuje się w nim silne pole magnetyczne. Metoda ta pozwala na uzyskanie obrazu piersi aż w trzech przekrojach, dlatego jest bardzo dokładna. Stanowi ona uzupełnienie innych badań wykorzystywanych w profilaktyce raka piersi.

W czasie badania kobieta leży na brzuchu na specjalnym łóżku. Obie piersi umieszczone są w specjalnych cewkach. Łóżko jest wsuwane do urządzenia emitującego pole magnetyczne. Pod jego wpływem cząsteczki w ciele oddają energię w postaci fali radiowej. Komputer odbiera ją, a następnie przekształca na obraz.

Marker CA 125

CA 125 to marker nowotworowy, który jest kodowany przez gen MUC16. Nowotwory jajnika mają zdolność do znacznej ekspresji tego antygenu. Dlatego wzrost jego stężenia może sugerować procesy nowotworowe, które toczą się w obrębie narządów rodnych – również wtedy, gdy nie są obecne żadne objawy. Należy pamiętać, że rak jajnika bardzo długo rozwija się bezobjawowo. Dolegliwości pojawiają się zwykle dopiero na zaawansowanym etapie, gdy guz ma już duże rozmiary i doszło do zajęcia innych tkanek.

Marker CA 125 jest badaniem wykonywanym z surowicy krwi. Nie są wymagane żadne przygotowania do testu. Oznaczenie jego stężenia jest szczególnie przydatne w przypadku kobiet, u których istnieje ryzyko wystąpienia raka jajnika ze względu na predyspozycje genetyczne.

Test ROMA

Test ROMA pozwala ocenić ryzyko wystąpienia raka jajnika. Jest to zaawansowany algorytm, który w obliczeniach wykorzystuje stężenie dwóch markerów nowotworowych CA 125 i HE4, a także status menopauzalny kobiety (interpretacja wyników jest zależna od fazy dojrzewania płciowego). Badanie polega na pobraniu próbki krwi.

Na test ROMA kierowane są kobiety, u których występują dolegliwości w obrębie podbrzusza (m.in. zaparcia, wzdęcia, uczucie pełności, ból w trakcie oddawania moczu), spadek apetytu, osłabienie i złe samopoczucie. Wskazaniem do wykonania badania są również guzy w obrębie miednicy mniejszej, które mają nieokreśloną strukturę. Test ROMA nie powinien być przeprowadzany przed ukończeniem 18. roku życia oraz po przebytej chorobie nowotworowej.